گرامیداشت زنان: پنج فیلم‌ساز زن پاکستانی که پشت دوربین جادو می‌آفرینند
این زنان کلیشه‌ها را در هم می‌شکنند و با آثار خود، صنعت فیلم‌سازی را از نو تعریف می‌کنند.

نورها، دوربین، حرکت! آیا این عبارت را با صدای یک مرد تصور کردید؟ من هم همین‌طور — و این خود یک مشکل است. در پاکستان، در پشت صحنه‌ی تقریباً هر فیلمی معمولاً مردی روی صندلی کارگردانی نشسته و فرمان می‌دهد. از آن‌جا که فیلم‌سازی عمدتاً حوزه‌ای مردسالار است — مانند بسیاری از حرفه‌های دیگر — شایسته است که از زنانی یاد کنیم که با شکستن موانع، در حال تصاحب جایگاه خود در این صنعت هستند.

این زنان پروژه‌هایی شگفت‌انگیز را با ذهن‌های درخشان خود به جهان عرضه کرده‌اند. در راستای برجسته‌سازی صدای زنان الهام‌بخش، فهرستی از فیلم‌سازان زن پاکستانی گردآوری کرده‌ایم که — به معنای واقعی کلمه — در حال درخشیدن‌اند.

هیا فاطمه اقبال، مستندساز

هیا فاطمه اقبال، مستندسازی است که موفق به دریافت جایزه اسکار و دو جایزه امی شده است. او یکی از بنیان‌گذاران انجمن مستندسازان پاکستان است و در آثارش به موضوعاتی چون جنسیت، افراط‌گرایی، درگیری‌ها، تغییرات اقلیمی، کمبود آب و عدالت اجتماعی پرداخته است. آثار او در رسانه‌هایی همچون HBO، بی‌بی‌سی، الجزیره، VICE، نشنال جئوگرافیک و رویترز منتشر شده‌اند.

اقبال باور دارد که به‌عنوان یک زن، راحت‌تر می‌تواند اعتماد سوژه‌ها را جلب کند و این اعتماد، به او امکان روایت‌های بصری دقیق‌تر و انسانی‌تری داده است. با این حال، او از دشواری‌های حضور در یک فضای مردانه نیز سخن می‌گوید: "در هر پروژه، باید دو برابر تلاش کنم تا جدی گرفته شوم و امنیت خود و تیمم را حفظ کنم."

او زنان را به ورود به حوزه‌هایی دعوت می‌کند که اغلب در اختیار مردان بوده‌اند — مانند صدابرداری، تصویربرداری و تدوین — تا در این زمینه‌ها نیز برابری ایجاد شود.

صابین آغا، روزنامه‌نگار تحقیقی و مستندساز

صابین آغا، روزنامه‌نگار تحقیقی‌ای است که به دنیای مستندسازی قدم گذاشته و آثاری بین‌المللی درباره خشونت سیاسی، سلامت عمومی و موضوعات جنسیتی ساخته است. آثار او شامل "اقیانوس‌های بی‌قانون" (برای نشنال جئوگرافیک)، "آخرین کودک" و "لیاری کهانی" است.

آغا باور دارد که مفهوم زن فیلم‌ساز هنوز هم برای بسیاری ناشناخته است و زنان باید بین مسئولیت‌های خانگی و کار در میدان تعادل برقرار کنند — امری که دشوار است و می‌تواند مانعی برای ورود آنان به سینما شود.

او از تجربیات خود در فیلم‌برداری با سوژه‌های زن در جوامع محافظه‌کار می‌گوید و اینکه چطور حضور یک زن پشت دوربین، فضا را برای زنان راحت‌تر می‌کند. به گفته او، "نظام مردسالار سینما اغلب جزئیاتی از روایت زنان را نادیده می‌گیرد" — مثل صحنه‌های کارهای روزمره که شاید از نظر مردان بی‌اهمیت باشند ولی برای روایت انسانی مهم‌اند.

پیام او به زنان فیلم‌ساز: "با همدیگر همراه شویم، تا بیشتر زنان بتوانند صدای خود را بلند کنند. بیایید چند اسکار دیگر با هم به خانه بیاوریم."

تزئین باری، کارگردان، تهیه‌کننده و فیلم‌بردار مستند

تزئین باری، مستندساز و تصویربرداری است که در آثاری مانند "نامه‌هایی از سلول اعدام"، "رأی برای ایکس" و مستند "قندیل" (درباره قندیل بلوچ) که جایزه معتبر لسلی جی ساکس را کسب کرد، نقش داشته است. او نیز از بنیان‌گذاران انجمن مستندسازان پاکستان است و در حال حاضر روی اولین فیلم داستانی خود کار می‌کند.

او عاشق مستندسازی شد زیرا این رسانه ترکیبی بود از علاقه‌های هنری، دغدغه‌های اجتماعی و کنجکاوی انسانی‌اش. او می‌گوید: "نمی‌توان اجازه داد که داستان زنان را صرفاً مردان تعریف کنند. ما باید نه‌تنها راویان، بلکه تصمیم‌گیران اصلی در روایت باشیم."

پیشنهاد او به زنان علاقه‌مند: "دوربین‌تان را بردارید و شروع کنید. فقط در عمل است که می‌توان این هنر را آموخت."

هیرا نبی، فیلم‌ساز و هنرمند چندرسانه‌ای

هیرا نبی، فیلم‌ساز و هنرمندی است که با تصاویر متحرک و متن کار می‌کند. آثار او در جشنواره‌هایی مانند ساندنس، داکوفست و اف‌آی داکس به نمایش درآمده‌اند و جوایزی همچون جایزه نسل بعدی بنیاد پرنس کلاوس را دریافت کرده است.

او می‌گوید که در دوران تحصیل، حضور زنان در کلاس‌های فیلم زیاد بود، اما در صنعت امروز پاکستان این حضور بسیار کم شده است. به‌خصوص در بخش‌هایی مثل صدا، نور، و تصویربرداری، حضور زنان تقریباً صفر است.

نبی تأکید دارد که باید فرصت‌های آموزشی و کارآموزی بیشتری فراهم شود تا این توازن جنسیتی تغییر کند. "ما نمی‌توانیم تاریخ مردسالار سینما را تغییر دهیم، اما می‌توانیم آینده را عادلانه‌تر بسازیم."

گلزار نایانی، مستندساز و تهیه‌کننده ویدیو

گلزار نایانی، مستندسازی ساکن کراچی است که در حال حاضر با رسانه سُچ ویدیو همکاری می‌کند. او می‌گوید فیلم‌سازی برایش به پناهگاهی تبدیل شده است که به او امکان بیان و درک بهتر جهان را می‌دهد.

اولین پروژه مستقلش "دیگر در صندلی عقب نیستیم" بود که در سینمای کاپری به نمایش درآمد — تجربه‌ای که به گفته خودش، یکی از شادترین روزهای زندگی‌اش بود. این پروژه باعث شد خانواده‌اش نیز بالاخره اهمیت کارش را درک کنند.

او از تجربیات تلخ هم می‌گوید: از مداخله‌های مردان در حین کار گرفته تا تحقیرهای بی‌مورد. به گفته او، تنها راه مقابله با این وضعیت، مبارزه پیوسته با مردسالاری درون و بیرون از خودمان است.

پیام نهایی‌اش به زنان علاقه‌مند به فیلم‌سازی:

"اجازه ندهید دیگران شک خود را به شما منتقل کنند. به بینش خود ایمان داشته باشید و داستان‌هایی را که دلتان می‌خواهد تعریف کنید، روایت کنید."

https://images.dawn.com/news/1189810/celebrating-women-five-pakistani-female-filmmakers-creating-magic-behind-the-camera